Proste techniki cieniowania ołówkiem, węglem i markerami

Cieniowanie jest niezbędną techniką przy rysowaniu realistycznym. Pozwala stworzyć wrażenie trójwymiarowości, operować światłocieniem i perspektywą. Większość technik cieniowania można stosować z powodzeniem zarówno w rysunku ołówkiem, jak i węglem, kredkami czy markerami. Zapraszamy na przegląd podstawowych metod i profesjonalnych narzędzi do cieniowania.

Techniki, które nazywane są zbiorczo cieniowaniem, mają na celu stworzenie efektu trójwymiarowości oraz nadanie rysunkowi waloru. Walor to intensywność barwy, która nie jest cieniowaniem, lecz sposobem stworzenia odpowiedników dla kolorów tych w szkicach i rysunkach, które operują skalą szarości lub są monochromatyczne.

Ćwiczenia przygotowujące do rysowania

Najprostsze jest cieniowanie ołówkami o różnej twardości. Ołówek można prowadzić prostopadle do podłoża, ale też ustawiać pod kątem ostrym. Stosując średnio twarde i miękkie ołówki (H, F, HB i różne wartości z grupy B) można tworzyć realistyczne przejścia tonalne bez żadnych dodatkowych zabiegów.

Popularnym ćwiczeniem z cieniowania ołówkiem jest zarysowywanie szybkimi ruchami określonej powierzchni. Należy stopniowo osłabiać nacisk aż do momentu, gdy kreskowanie przejdzie płynnie w biel papieru. W ten sposób warto testować ołówki o 4-5 różnych twardościach. Jeżeli za każdym razem wypełnisz jednakową powierzchnię, np. podłużny prostokąt, to stworzysz własny wzornik skali szarości. Będzie on odzwierciedlał bardzo dokładnie to, jak Twoja ręka współpracuje z konkretnym ołówkiem. Przekonasz się, który grafit jest w stanie stworzyć głęboką czerń, a który nie wyjdzie poza intensywną szarość. 

Następnym etapem doskonalenia techniki cieniowania jest rysowanie prostych brył geometrycznych: walców, kul, sześcianów. Warto przy tym postarać się o wprowadzenie nie tylko światłocienia, lecz także waloru. Dopiero po zdobyciu podstawowej biegłości warsztatowej można podjąć próby rysunku krajobrazowego czy portretowego.

Przy operowaniu węglem, podobnie jak przy rysowaniu ołówkiem, zmiana nasycenia czerni jest możliwa dzięki zmianie nacisku na papier. Warto też stosować węgle ołówkowe o różnej twardości. Przypominają one wyglądem i techniką rysowania klasyczne ołówki, lecz pozwalają zazwyczaj uzyskać głębszą czerń i szybciej wypełniać większe powierzchnie papieru. 

Jak rozcierać ołówek i węgiel?

Zarówno węgiel, jak i grafit ołówka można odpowiednio rozcierać. Nie należy tego robić palcami, na co zwraca uwagę specjalistka reprezentująca sklep z akcesoriami do rękodzieła Loveart: – Początkujący rysownicy mają tendencję do używania palców do cieniowania. Nie jest to najlepszy sposób: opuszki to mało precyzyjne narzędzie. Ponadto łatwo zniszczyć pracę, bo palce brudzą i pozostawiają tłuste plamy. Używanie palców jest też mało komfortowe w przypadku rysunków o większym formacie. Lepsze do tego celu są patyczki i płatki kosmetyczne lub chusteczki papierowe. Jeżeli priorytetem jest pełna kontrola procesu rysowania i doskonalenie warsztatu, to warto sięgnąć po profesjonalne narzędzia do cieniowania, czyli wishery (wiszery) i blendery. 

Do cieniowania rysunku suchego, wykonywanego pastelami, węglem, ołówkiem lub kredkami, służą wiszery, czyli rozcieracze. Mają one formę ołówka, który jest wykonany ze sprasowanego papieru. Podobnie jak ołówek, również wiszer można temperować, a dodatkowo również przycinać jego końcówkę w odpowiedni kształt. Z kolei blendery to markery z przezroczystym tuszem, które służą do uzyskiwania przejść tonalnych przy rysowaniu mazakami. Odpowiednie odmiany blenderów można też stosować do ołówków, węgla i pasteli. 

Techniki cieniowania kreskami i kropkami

Cieniowanie i nadawanie waloru nie ogranicza się do rozcierania barwników. Podobne efekty można uzyskać za pośrednictwem nagromadzenia linii i kropek: 

• szrafowanie – nazywane jest inaczej kreskowaniem, polega na stawianiu cienkich równoległych linii, których zagęszczenie decyduje o głębokości cienia,
• cross hatching – ta technika też polega na stosowaniu równoległych kresek, ale tylko w jednej warstwie: po pokryciu kreskami określonego obszaru, należy rozpocząć kreskowanie od nowa, lecz tym razem przy użyciu linii krzyżujących się z tymi z pierwszej warstwy – pogłębianie cienia następuje przez nałożenie kolejnych warstw lub zagęszczenie kresek w już istniejących warstwach,
• stippling – cieniowanie kropkami jest techniką, która może zamienić się w rysowanie kropkami, czyli tworzenie rysunku od początku do końca złożonego wyłącznie z kropek – do tej techniki najlepsze są markery.

Trzy wymienione techniki nadają się do cieniowania przy rysowaniu ołówkiem, kredkami i markerami i węglem. Zasadnicza różnica polega na możliwości dokonywania korekt w intensywności cieniowania: są stosunkowo łatwe w rysunkach węglem i praktycznie niemożliwe przy rysowaniu markerami.

Na zakończenie warto podkreślić, że opanowanie techniki cieniowania i nadawania waloru wymaga dziesiątków i setek godzin ćwiczeń. Budowanie warsztatu jest powolne, ale daje znakomite efekty.